ACHTERGROND
ACHTERGROND
Achtergrond
Kennisregio aan Zee is de noemer waaronder Den Haag, Leiden, Delft en Zoetermeer samenwerken aan de belangrijke ruimtelijk-economische vraagstukken van de toekomst van de regio. De ruimte in de Kennisregio is schaars waardoor een integrale aanpak en visievorming essentieel is. Het doel van de samenwerking is om de kwaliteit van het fysieke leefmilieu in de Kennisregio aan Zee te verbeteren en tegelijkertijd het duurzaam verdienvermogen te versterken. De Kennisregio aan Zee heeft alle ingrediënten in huis om een gebied te zijn vol bedrijvigheid waar mensen met veel plezier wonen. Kenmerkend is de Noordzeekust, het Nationaal Park Hollandse Duinen en de waardevolle landschappen in de regionale hoofdgroenstructuur, de Greenport West-Holland, en Den Haag als de thuisbasis van de Rijksoverheid en als tweede Verenigde Naties-stad van de wereld. De regio huisvest vele internationale organisaties, twee topuniversiteiten (Universiteit Leiden en Technische Universiteit Delft), meerdere hogescholen, het Leiden Bio Science Park, Leids Universitair Medisch Centrum, European Space Research and Technology Centre (ESA ESTEC) en vele andere kennisinstellingen, toonaangevende bedrijven en maatschappelijke organisaties. Hier wordt gewerkt aan innovaties voor een gezonde, veilige, betere en rechtvaardige wereld. De regio heeft hierdoor een brede – alfa, bèta, gamma, medisch – en diepe – wetenschappelijk, hoger en middelbaar onderwijs – kennisbasis en draagt met innovaties en praktische toepassing daarvan bij aan de grote maatschappelijke en stedelijke transities. Denk bijvoorbeeld aan kustbescherming door de aanleg van een zandmotor, de bestrijding van virussen door vaccinaties, de ontwikkeling van ruimterecht of verbeterde aardobservatie via satellieten.
Economisch ecosysteem
Het geheel van campussen rondom kennisinstellingen, innovatiedistricten en clusters van spin-off bedrijven van de kennisorganisaties spelen een sleutelrol in het economisch ecosysteem van de Kennisregio aan Zee. Binnen het ecosysteem zijn instellingen veelal geclusterd in kennishotspots. Horizontaal beïnvloeden deze elkaar idealiter door middel van onderlinge contacten en samenwerkingen. De complementaire kennisvelden van de verschillende instellingen leiden tot innovatieve cross-overs. Goede fysieke connecties tussen de kennishotspots en het faciliteren van ontmoetingen van kenniswerkers zal de kenniseconomie versterken. Dit heeft een positief effect op andere lagen van de regionale economie. Verticaal fungeert het ecosysteem als economische motor die lokale banen creëert in sectoren die geen onderdeel zijn van de wereldmarkt. Denk aan banen in de zorg, horeca, retail, IT, onderwijs en bouw. In een goed functionerend economisch ecosysteem, worden innovatie en kennis omgezet in de ontwikkeling van commercieel haalbare producten, processen of diensten. Dit stimuleert ondernemerschap en geeft een extra boost aan het economisch vestigingsklimaat van de Kennisregio aan Zee. Essentieel voor het economisch ecosysteem zijn daarbij de kenniswerkers, studenten en praktisch geschoolden. Mensen zijn het kapitaal van het economisch ecosysteem van de 21e eeuw. Om voor hen aantrekkelijk te zijn, is het belangrijk om een diversiteit aan woon- en leefmilieus, stedelijke functies en landschappen te bieden. De overheids-, kennis- en economische partners in Zuid-Holland, verenigd in de Economic Board Zuid-Holland, stelden eerder al gezamenlijk een strategische kader voor de economie van de toekomst op. Deze Groeiagenda Zuid-Holland moet niet alleen resulteren in een groei van de economie maar ook in een stijging van brede welvaart. Waar voorheen vooral de financieel-economische dimensie van welvaart (profit) voorop werd gezet, is er meer aandacht gekomen voor de sociaal-maatschappelijke dimensie (people) en ecologische dimensie (planet) van welvaart. Streven naar brede welvaart betekent enerzijds een zoektocht naar de goede balans van people, planet en profit, en anderzijds betekent het dat er niet alleen nagedacht moet worden over het hier en nu, maar ook over de effecten die een interventie heeft op andere plekken en op toekomstige generaties. Dit vraagt om integrale oplossingen en visies die ook een ruimtelijke component hebben. De Groeiagenda mist nog een goede ruimtelijke vertaling.
Het vraagstuk
Het economisch ecosysteem is geworteld in de fysieke leefomgeving. De totale Kennisregio aan Zee bestaat uit een grote variëteit aan plekken en gebieden, elk met eigen identiteit, tradities en specialisaties, samengegroeid tot één aaneengesloten stedelijk gebied, waar in het dagelijkse leven de gemeentegrenzen niet tellen. De regio is voor veel mensen het schaalniveau van hun dagelijkse leven: het gebied waarin ze wonen, werken, ondernemen, leren en recreëren. De komende jaren blijft de bevolking van de Kennisregio aan Zee groeien en wordt er flink geïnvesteerd in de bouw van nieuwe woningen en bijbehorende infrastructuur. Een versterking van het economisch ecosysteem is daarbij noodzakelijk voor het creëren van voldoende werkgelegenheid voor iedereen en het anticiperen op de economie van de toekomst. Het uiteindelijke doel is een toename van de brede welvaart van alle inwoners van de Kennisregio aan Zee. Ondanks dat de Kennisregio aan Zee alles in huis lijkt te hebben om een plezierige woon- en werkomgeving te zijn, loopt de regio qua brede welvaart en economische groei achter bij de stedelijke as Amsterdam-Utrecht-Eindhoven en andere regio’s. Werkgelegenheid ontwikkelt zich niet snel genoeg om de bevolkingsgroei bij te houden en vanuit de principes van brede welvaart kent de regio zwaktes zoals de kwaliteit van de leefomgeving en de woontevredenheid. De Kennisregio aan Zee kent momenteel een complexe combinatie van economische, stedelijke en landschappelijke opgaven. De druk op de ruimte is enorm en er zullen harde keuzes gemaakt moeten worden over het ruimtegebruik. Ook moet er ruimte overblijven voor nieuwe initiatieven waar we nu nog geen weet van hebben. Meervoudig, slim en toekomstbestendig ruimtegebruik is daarom noodzakelijk. Tegelijkertijd moeten de steden in de regio ook toegankelijk en aantrekkelijk blijven voor de grote groep mensen die naast de kenniswerkers een essentieel onderdeel van het economisch ecosysteem zijn. De Kennisregio aan Zee moet voor iedereen een aantrekkelijke vestigingsplaats zijn, ongeacht inkomen of opleidingsniveau. Dit vraagt om goed na te denken over hoe de (stedelijke) landschappen van de toekomst eruit zullen zien. We zetten in op een versterking van de kenniseconomie, maar weten nog niet hoe die economie in de toekomst opnieuw vorm zal krijgen. Blijft bijvoorbeeld kwantitatieve groei leidend of verschuift de blik naar kwalitatieve groei, of zelfs minder groei? Welke rol gaat circulariteit spelen? Het uitgangspunt van deze Open Oproep is dat de kenniseconomie zal helpen met het oplossen van de vraagstukken van de toekomst, op het gebied van de grote transities en daarna, en daarom relevant is.
De kenniseconomie zelf floreert bij gratie van ontmoetingen en dat stelt eisen aan de kwaliteit van de openbare ruimte en openbare gebouwen. De hotspots moeten verder tot bloei kunnen komen: campussen en innovatiedistricten vragen om ruimte voor doorgroeiers en spin-off bedrijven, in de vorm van bedrijventerreinen, hoogwaardige kantoorlocaties en gemengde stedelijke gebieden. Ook in de toekomst moet ruimte voor groei van spin-off bedrijven beschikbaar blijven, om de economische positie van de Kennisregio aan Zee te bestendigen. Goede bereikbaarheid in de hele regio is hierbij essentieel voor het leggen van nieuwe fysieke en culturele verbindingen tussen kennishotspots, woonlocaties, werkgebieden en groen en recreatie. Hierbij willen we extra nadruk leggen op de identiteit van de regio. De Kennisregio aan Zee heeft baat bij een onderscheidend profiel om zich (inter)nationaal te onderscheiden van andere economische ecosystemen. Daarnaast is (culturele) identiteit ook een belangrijk aspect van brede welvaart.
De Kennisregio aan Zee is op zoek naar katalyserende, creatieve en innovatieve ideeën voor de ruimte voor de duurzame en leefbare economie van de toekomst vanuit de principes van brede welvaart. Dit zien we als een opmaat naar een nieuwe ruimtelijke beleidsagenda voor de komende decennia. Er zijn veel ruimtelijke plannen tot 2040 maar daarna wordt het onduidelijk. We missen een goede integrale visie op de ruimtelijk-economische toekomst van de regio. De economie verandert onmiskenbaar. Hoe precies weten we niet. Maar de samenleving wordt zeker meer digitaal, meer circulair, duurzamer en inclusiever. Daar hoort ook een ander (stedelijk) landschap bij. Net zoals dat van nu fundamenteel anders is dan dat van 50 jaar terug. Hoe zou het landschap van 2070 eruit kunnen zien en hoe komen we daar in een aantal stappen? Dat is jullie uitdaging in deze Open Oproep. Jullie kunnen bijdragen aan de agendering van het nieuwe gewenste strategisch beleid op de ruimte voor de brede welvaart en economie van de toekomst.